Pelgrimage Leipzig

“Traveler, there is no path. Paths are made by walking”. ~ Antonio Machado

Als je reist ben je dan een reiziger, een toerist of een vakantieganger? Of zou je jezelf nomade, zigeuner of wie weet wel pelgrim noemen?

Mijn filosofische aard vindt het leuk om daarover na te denken. Zonder overigens persé een antwoord te willen vinden of een doel te moeten bereiken.

In ieder geval ben ik vandaag op reis en wel per trein. In het vroege voorjaar van 2020 had ik mij voorgenomen om voortaan zo min mogelijk te vliegen. Herinner je je die eerste maanden van 2020 nog? Er ademde compassie en hoop door de berichten die we op social media deelden. Voorzichtig hoopten we dat dit (die covidpandemie) de druppel zou zijn die we nodig hadden om tot inkeer te komen en om gezamenlijk de verandering te zijn die we zo vurig wensten.

Maar het was opeens ook weer weg en sindsdien lijkt het merendeel juist het tegenovergestelde te leven.

Na drie jaar relatieve stilte in mijn boshuisje, is het tijd om er weer opuit te trekken. Niet per vliegtuig dus en ook niet in een auto of camper, maar per trein. 

Zeker, de romanticus in mij droomt van ooit de Trans-Mongolie-Express of de Orient Express en andere indrukwekkende treinreizen, maar negatieve reisadviezen, vergane glorie en ook een ontoereikend budget laten mij andere keuzes maken.

Vandaag trein ik naar Leipzig. ‘Leipzig?’ Ontzette blikken laten mij weten dat mijn keuze ongebruikelijk is. Ik weet ook wel dat ik eerder ingeschat word als rondreizend in een camper tussen vrije zielen in hippie-achtige setting, ayahuasca drinkend en andere dimensies zoekend in Peru of Shiva chantend in fladderende jurken in India. Maar nee, de keuze is gevallen op Leipzig en wel vanwege het Bachfestival.

Dat klinkt vast niet exotisch, vernieuwend of spiritueel, hoewel Johan Sebastian Bach de laatste twee in zijn tijd wel degelijk was.

Ik herinner mij niet wanneer het idee ontstond om pelgrimage op verschillende manieren te benaderen. Dus niet alleen bezien vanuit de traditionele tochten zoals de bekende Camino de Santiago de Compostella, de hajj naar Mecca of de bijna ondoenlijke Kailash pelgrimage in Tibet, maar als de wellicht kortste reis, die naar de ziel.

Door mijn reizen voortaan als pelgrimage te onderzoeken vermoed ik dat mijn reizen gevoed zullen worden met een sacrale intentie en intensiteit. 

Ik laat me verrassen.

“Don’t be satisfied with the stories that come before you, unfold your own myth” ~ Mevlana Rumi

Ik zal jullie een teveel aan geschiedenisles besparen, al was het wel één van de vakken op school waar ik goed in was. 

Wat al snel opvalt als je in Leipzig rondloopt is de schitterende binnenstad (Altstadt) en de lelijke gebouwen er omheen. 

Over smaak valt niet te twisten is de eeuwig terugkerende tegeltjes-waarheid (waar ik overigens mijn ideeën over heb) maar ik weet zeker dat iedereen die zijn ogen open heeft in Leipzig het met mij eens zal zijn dat er ook veel lelijkheid gemaakt is. 

Wat blijkt is dat het merendeel van deze stad is plat gebombardeerd in de 2e wereldoorlog en dat het DDR-bewind dat volgde niets gaf om mooi, oud of wat dan ook maar aan de splendour van deze beursstad zou herinneren. Weg met het kapitalisme immers.

De Thomaskirche (gebouwd 1212-1222) was een van de kerken waarvoor Bach componeerde en waarnaast hij woonde en werkte.

De hoofdingang van de kerk is inmiddels vernoemd naar de componist Felix Mendelssohn, die Bach’s Mattheus Passion weer onder de aandacht bracht en zonder wie Bach waarschijnlijk nooit zo beroemd was geworden. Nazaten van Mendelssohn zijn, alle pogingen ten spijt, uiteindelijk toch omgebracht in Auschwitz. Iets wat het regime enorm is kwalijk genomen.

Deze Thomaskirche zou op wonderbaarlijke wijze gespaard blijven tijdens de bombardementen en is, net als het grootste deel van het oude centrum, na de eenwording met aandacht en precisie gerestaureerd.

Ik besloot er vandaag enkele beroemde koorzangen van Bach te beluisteren.

Daar zittend op de houten kerkbanken en luisterend naar deze choralkantaten realiseerde ik mij dat dit korte reisje nog meer een pelgrimage is dan ik van tevoren had kunnen bedenken.

Op mijn 14e liet ik mijn ouders weten niet meer naar de kerk te willen. Ik trof daar met geen mogelijkheid wat mij spiritueel kon voeden.

Daarna speelde religie jarenlang geen enkele rol in mijn leven. Ik bezocht weliswaar katholieke kerken in Mediterrane landen vanwege de kunst, de stilte en het bewustzijn van een dieper weten, maar zodra ik weer in de drukte van de materiële wereld stapte werd ik meegenomen in de hecktiek van de z.g vooruitgang.

Toch bleef iets roepen. Heel stilletjes was daar dat stemmetje dat fluisterde dat er meer is. Dat stemmetje dat vol bleef houden omdat het wist dat ik ooit op een dag zou begrijpen dat de waarheid anders in elkaar zit dan wij kunnen bedenken.

Vreemd genoeg heb ik yoga, het verdiepen in de yogafilosofie, de mantra’s en kirtans, de satsangs en dharma talks en bovenal de meditaties en de inwaartse reis nodig gehad om te begrijpen wat christenen in hun kerken zochten.

Na stevige kerkmuziek ‘s middags heb ik voor dinsdagavond een kaartje bemachtigd voor de minimal music van Philip Glass uitgevoerd op de vleugel door Steffen Schleiermacher.  

Volledig anders dan Bach en net zo indrukwekkend.

De uitvoering vindt plaats in het museum voor toegepaste kunsten Grassi. Een gebouw in Art Deco stijl dat tussen 1925 en 1929 gebouwd werd en de naam draagt van de rijke koopman Franz Dominic Grassi die de stad Leipzig een vermogen naliet.

Het gebouw raakte zwaar gehavend door bombardementen in de 2e wereldoorlog, werd daarna weliswaar meteen herbouwd, maar pas na de eenwording weer in oude glorie hersteld. 

In de pilarenzaal staan Art Deco vazen en serviesgoed tentoongesteld, en in de architectuur herken ik direct de invloeden van Bauhaus.

Terwijl ik langs de vitrines schuifel bedenk ik mij dat de kans dat ik pelgrimage ga verwarren met een trip down memory lane verleidelijk is.

Want Bauhaus brengt mij terug naar mijn studietijd aan de kunstacademie in Arnhem die, net als de Rietveld academie, een academie in de Bauhaustradiitie is.

Terwijl Jugendstil, Art Deco en het Spaanse Modernismo mij vooral herinneren aan Barcelona, Buenos Aires en tango.

Wat zeggen al deze herinneringen, gebeurtenissen en indrukken over mijn diepere zielenroerselen. En stijgt pelgrimage boven sentiment, nostalgie en good old memories uit?

We gaan zitten aangezien het concert zo zal beginnen. Achter mij hoor ik twee vrouwen Nederlands praten. Een van de twee zwijmelt weg bij een video op haar telefoon. Ik herken aan de wijze waarop ze praat dat ze naar haar kleinkind kijkt. ‘Ik kan er geen genoeg van krijgen’ hoor ik haar zeggen. ‘Iemand die geen kleinkinderen heeft begrijpt hier niets van’ voegt ze er aan toe. ‘Oh jawel hoor’ zeg ik terwijl ik mij vrolijk omdraai. We praten verder deze twee leuke interessante vrouwen en ik en we besluiten dat je niet zelf alles hoeft te leven om het te kunnen invoelen. Je hoeft niet eerst homofiel, vluchteling, ziek, verliefd, verlaten, arm of rijk te zijn om je hart te kunnen openen voor anderen.

De pianist heet ons welkom en begint met de compositie ‘Opening’ van Philip Glass.

Wandelend door de straten realiseerde mij dat pelgrimage makkelijk overloopt in dierbare herinneringen, diep gevoelde emoties en niet afgeronde verhalen.

Rond theetijd vind ik een plekje in koffiehuis Riquet, een schitterend Art Deco etablissement gebouwd in 1901.

Als beursstad was Leipzig ook een belangrijke stad in de doorvoer en handel van koffie, cacao en thee. Met de koffiehuizen ontstond de traditie van gebak en in de vitrines van Riquet staan de meest schitterende exemplaren.

Ik bestel een potje ayurveda kruidenthee.

Terwijl ik mij vergaap aan de indrukwekkende plafondbalken en chandeliers, hoor ik op de achtergrond tangomuziek. Koffiehuizen (confiterías) in Buenos Aires en tango, daar liggen heel wat herinneringen, sentimenten en gebroken harten. Maar ze horen niet bij de pelgrimage.

Ze zijn doorleefd, begrepen en afgerond.

Jaren geleden schreef ik de blog 'Buenos Aires, Hong Kong en thee'. Dit is de link.

De Nikolaikirche** is woensdagavond uitverkocht.

Ik hoor Duits, Engels, Spaans, Kantonees en nog meer talen. Een mengelmoes aan nationaliteiten verzamelt zich in een protestantse kerk in Leipzig om te luisteren naar Amsterdam Baroque Orchestra o.l.v Tom Koopmans.

Het is één van de hoogtepunten van dit Bachfestival, want professor Koopmans is internationaal een autoriteit op het gebied van barokmuziek. En dat hoor je. Ik ben geen kenner, maar zowel het orkest, als het koor, de organist, de tenor, sopraan, alt en bas hebben een andere volheid dan ik in eerdere uitvoeringen hoorde.

Ik zit achter een grote pilaar, wat kan gebeuren in oude gebouwen, dus soms frommel ik mij tussen de kerkbank voor mij en de pilaar zodat ik de uitvoerenden toch even kan zien. Kijken hoeft eigenlijk niet, luisteren en ervaren is wat ik wil.

Ik probeer mij voor te stellen hoe Bach hier zondags orgel speelde, hoe het hier met kaarslicht geweest moet zijn en hoe de preken klonken.

Hoe zouden de kerkgangers destijds god ervaren hebben en zouden de mensen die nu aanwezig zijn in god geloven en zo ja, zou het voor hen dan iets buiten zichzelf of in zichzelf zijn?

Nee, swingend is het niet, maar dat wist ik uiteraard. En of je meer of beter ervaart als je helemaal in extase raakt is niet zeker. Ook tijdens Afro-Amerikaanse diensten of het chanten van Sanskriet mantra’s gaat lang niet iedereen uit z’n dak. Uiteindelijk gaat het om wat je in jezelf ervaart en dat kan ook in stilte zijn.

“In the centre of the body there is a little shrine surrounded by a wall with eleven doors.

Hidden within the shrine a Lotus blossoms, and within this there is a tiny, little room.”

~ Chandogya Upanishads (6e tot 8e eeuw BCE)

Wist je dat er vlakbij het hartchakra nog een kleiner chakra is. Er wordt gezegd dat daar het Zelf verblijft. Ik benoem het altijd alsof je door het hartchakra gaat, daar een deurtje opent waarna je in de oneindige rust, licht en liefde van het Zelf komt.

Ik oefen mij in de rol van deze waarnemer. Door de dag heen zijn we doeners, maar als aandachtig wordt zul je merken dat in jou ook een waarnemer is. Aanvankelijk lijkt het stiller en minder aanwezig dan de doener, maar door oefening lukt het je vast om steeds meer vanuit de waarnemer te leven.

Als spiritualiteit belangrijk voor je is dan kan ik je zeker aanraden om je reizen (en eigenlijk je hele leven) een intentie mee te geven.

#sankalpa

**In 1989 werd de Nikolaikirche het symbool van de vreedzame revolutie die tot de val van de muur en de eenwording leidde.