“The boat is safer anchored at the port; but that’s not the aim of boats.”
In mijn voormalige yogastudio bleek ik vaak na lessen en massages een dankbaar luisterend oor. Er zijn mij heel wat intieme ontboezemingen toevertrouwd, de een nog schrijnender dan de ander, en ik droeg ze met vanzelfsprekende discretie in een liefdevol hart.
Toch merkte ik dat een aantal mensen onbeschaamd veel tijd durfde in te nemen.
Subtiele hints om het gesprek te beëindigen werden niet opgepikt en dus moest ik dat meestal zelf doen.
Ik besloot grenzen te stellen en vond dat er tegen betaling en door het maken van een afspraak meer recht gedaan kon worden aan dat wat aandacht nodig had.
Inmiddels heeft mijn leven een andere wending genomen en luister ik niet meer als professional.
Toch heeft mijn manier van luisteren zich wel verder ontwikkeld.
Empathisch luisteren is getransformeerd naar compassievol luisteren en dat heeft voor een enorme verandering gezorgd, vooral bij mijzelf.
Het verschil tussen empathie en compassie is niet zomaar makkelijk samen te vatten en woordenboeken geven geen duidelijke definitie.
Ik heb er inmiddels heel wat boeken over gelezen, podcasts en dharmatalks van beluisterd en cursussen in gevolgd bij o.a. Kristin Neff, Tara Brach, Jack Kornfield, Matthieu Ricard, Sharon Salzburg en Thích Nhất Hạnh. Allemaal aanraders als je jezelf wilt ontwikkelen.
Allereerst weet ik dat het verschil zoveel mogelijk ervaren en gevoeld moet worden in plaats van het mentaal te willen begrijpen.
Tijdens empathie kun je je invoelen in een ander. Je begrijpt de pijn van de ander, ook omdat je weet dat het jou zou kunnen overkomen.
Er zijn mensen, vaak zelfs in je nabije omgeving, die dit vermogen niet meekregen hebben.
Ook gejaagdheid, zorgen, problemen en een (tijdelijk) beperkte horizon maken vaak dat iemand meer op zichzelf dan op de wereld om zich heen gericht is waardoor het vermogen tot meevoelen vermindert. We zien dat dagelijks om ons heen in het verkeer, in de winkel, op het werk, in het nieuws en misschien zijn we momenteel zelf wel zo.
Sommige mensen lukt het zelfs na jaren niet om de negatieve spiraal te ontstijgen. De verhalen, klachten, onvrede en triggers blijven onveranderd en de slachtofferrol lijkt de veilige en comfortabele positie.
Wat doe je dan als luisteraar?
Het verschil tussen empathie en compassie is de actie die volgt. Een empatisch hart voelt volledig mee, een compassievol hart verbindt daar een handeling aan; we slaan een arm om die ander heen, sturen af en toe een appje of adviseren om professionele hulp te zoeken, want ook dat is compassie.
Compassie is niet alleen helend voor de ontvanger, ook de gever voelt zich ondersteund en uit veel research is gebleken dat compassie beoefenen gelukkiger maakt.
Maar wat nou als het klagen aanhoudt, dezelfde verhalen zich blijven herhalen en de ander niets structureels onderneemt om de situatie te veranderen?
Dan gaat het liefdevolle luisteren meestal ten koste van onszelf. Het vreet energie en je gaat er tegenop zien om die ander te vragen hoe het gaat. Je bedenkt smoesjes om niet af te hoeven spreken, loopt een straatje om en gaat je steeds ongemakkelijker voelen in het contact.
Hoewel de bellen al eerder hadden moeten rinkelen weet je dat je nu zelfcompassie moet beoefenen. Zelfcompassie is niet af en toe een verwendag. Zelfcompassie is echt voor jezelf zorgen, nee kunnen zeggen, je niet minder belangrijk maken dan een ander, en je grenzen durven stellen ook al kost het je de relatie met die ander. Zelfcompassie doe je niet een keertje als je voldoende lef, tijd of zin hebt, dat doe je structureel, elke dag.