Yogaboogje, rubberen strip, vilten rugrolletje met riem en hoofdstandbankje.
"Nemen we nog iets extra's mee deze les?" vragen de meeste van mijn deelnemers voordat ze de yogazaal in lopen.
Ik maak namelijk gebruik van hulpmiddelen in de lessen afhankelijk van het type les dat ik geef.
Voor een yin- en restorative-les adviseer ik om bolsters, kussens, een riem en dekens mee te nemen.
Het rubberen stripje en het rugrolletje zou ik in een yinles kunnen gebruiken, maar vind ik te ver gaan voor een restorative-les.
En hoewel het liggen op het houten boogje vooral het fascia (bindweefsel) aanspreekt en daarmee als yinhouding zou kunnen worden aangemerkt, weet ik dat deze vorm van achteroverbuiging door de gemiddelde beoefenaar als behoorlijk heftig wordt ervaren. Er ontstaat daardoor veel onrust in het hoofd en dat staat het doel dat ik met mijn yin- en restorativelessen voor ogen heb in de weg.
Enfin, je merkt het al: hulpmiddelen in yoga-beoefening kunnen op vele manieren gebruikt worden en over het hoe en waarom lopen de meningen nogal uiteen.
B.K.S IYENGAR
B.K.S Iyengar (1918-2014) wordt over het algemeen gezien als de grondlegger van het gebruik van hulpmiddelen in yoga (asana)-beoefening.
Toch schrijft hij daarover in zijn boek YOGA The Path to Holistic Health:
'The ancient yogis used logs of wood, stones, and ropes to help them to practise asanas effectively.'
Dat is aannemelijk, maar niet met zekerheid te zeggen. Er is veel discussie over de authenticiteit en oudheid van de vele yogahoudingen die tegenwoordig beoefend worden (1*). De kennis van yoga is immers in belangrijke mate mondeling overgedragen van guru (leraar) op leerling. Het was (en is) niet iets wat iedereen in India er 'even' naast doet in het dagelijks leven.
'Yoga is the union of the individual self with the universal self', schrijft Iyengar, wat aangeeft dat het een holistische (allesomvattende) levenswijze is en veel meer dan een uurtje oefenen in de week.
Iyengar is als kind en jongeman jaren in de leer geweest bij Krishnamacharya, die de Vader van de moderne yoga wordt genoemd. Door de verschillende onderzoeken en studies wordt het steeds meer duidelijk dat de yoga-asana's die Krishnamacharya (1888-1989) aan zijn leerlingen heeft overgedragen sterk beïnvloed zijn door bewegingsmethoden die begin 20e eeuw beoefend werden.
Als je deze video bekijkt die van Krishnamacharya is gemaakt, dan wordt al snel duidelijk dat lang niet iedereen dit zomaar kan uitvoeren.
Afgezien van het skelet waarmee je geboren bent (functional anatomy) is er ontzettend veel doorzettingsvermogen, toewijding, geloof, overgave en tijd voor nodig om dit te kunnen. Dat is weliswaar waarover Patanjali 200 VC schreef in de Yoga Sutra's, maar niet iets wat voor iedereen is weggelegd.
Iyengar, die als ziekelijk kind enorm veel baat bij de methode van Krishnamacharya had gehad, wilde niets liever dan iedereen helpen om ook zichzelf te genezen. Maar de meestal moeilijke houdingen konden door de gemiddelde mens niet uitgevoerd worden, of niet 'correct' uitgevoerd worden. Dat 'correct' uitvoeren is wel een Iyengar-dingetje en is in veel hoofden van (aspirant) yogadocenten gegrift.
In deze video legt Iyengar enkele asana's uit die onder de noemer hatha yoga geschaard kunnen worden. Super interessant, maar slechts voor enkelen haalbaar.
Iyengar was ervan overtuigd dat als je iemand de correcte manier leert, hij/zij op een dag in staat zal zijn de houding uit te voeren. Hij of zij zou dan in balans zijn (immers, symmetrie is ook van belang in alignment) en dus gezond.
Vandaar dat Iyengar hulpmiddelen ontwikkelde. Enerzijds zodat de houdingen correct uitgevoerd konden worden waardoor de therapeutische effecten hun uitwerking zouden hebben. En anderzijds als voorbereiding (ontwikkeling van flexibiliteit, doorzettingsvermogen en lichaamsbewustzijn) op de echte yoga-asana (houding).
Hieronder zie je de hulpmiddelen die Iyengar is gaan gebruiken: de stoel, bank, tafeltjes, bolster, foam block, kurkblokken, gevouwen en opgerolde dekens, riemen en banden. Dit is een foto die ik heb gemaakt uit het boek YOGA The Path to Holistic Health, een fantastisch boek voor als je meer wilt leren over hoe Iyengar hulpmiddelen toepaste.
CRITICAL ALIGNMENT
Geïnspireerd door Iyengar-yoga zijn er vele vormen van alignment yoga gecreëerd.
Gert van Leeuwen heeft een hele studie van alignment gemaakt en ook zelf hulpmiddelen ontworpen waar inmiddels alweer allerlei variaties op zijn ontstaan.
Hier sta ik (nog niet helemaal goed overigens, de foto was iets te vroeg genomen ...)
op een hoofdstandbankje zoals dat ontwikkeld is door Gert van Leeuwen.
Nog niet helemaal goed ... heb je 'm?
YIN YOGA
Ook in Yin Yoga kunnen hulpmiddelen worden gebruikt.
Anders dan in de meeste andere yogastijlen, richten we in yin yoga onze aandacht op fascia (bindweefsel).
In 2009 werd het 2e Fasciacongres in Amsterdam gehouden en onder ons masseurs werd er flink veel informatie uitgewisseld over bindweefselmassage, triggerpoint, Rolfing en Trager-technieken. Het belang van bindweefsel in ons lichaam en ons hele leven eigenlijk, wordt pas de laatste 10 a 15 jaar onderkend.
Fascia (banden, pezen, bindweefsel, botten, gewrichten)(= Yin) heeft een andere benadering nodig dan spierweefsel dat beter doorbloed en dus vloeibaarder is (= Yang). In Yin Yoga worden de houdingen langer aangehouden dan in de meeste andere yogastijlen. Vandaar dat het gebruik van kussens e.d wordt aanbevolen in Yin Yoga.
Enerzijds om de strekking in het beoogde gebied (target area) te verhogen en anderzijds om de gebieden waar we geen strekking (druk en spanning) willen voelen, zoveel mogelijk te ontzien en te ontspannen.
Zoals Sarah Powers zegt: “When the bones feel supported, the muscles can relax.”
Het creëren van ruimte (bijvoorbeeld in het borstgebied) kan een uitgangspunt zijn en dan is het prettig om op een dwarsgelegde bolster te liggen.
Een opgevouwen deken onder je knie of voet kan de druk op of in het kniegewricht verlichten.
Een yogariem om de voet en het hoofd of de middenrug kan helpen in de strekking van de hamstrings en het ontspannen van de rest van het lichaam.
Enfin, er zijn tal van mogelijkheden en ik motiveer deelnemers aan mijn lessen om daarin lekker te experimenteren.
Belangrijk is te begrijpen wat je wilt bereiken met de houding (overigens niet alleen in yin yoga) en dan kan je allerlei attributen als hulpmiddel gebruiken.
Inmiddels zijn er ook in Yin Yoga allerlei variaties ontstaan. Mijn voorkeur blijft uitgaan naar de introspectieve en meditatieve vorm zoals Paul Grilley en Sarah Powers hebben ontwikkeld.
RESTORATIVE YOGA
Het gebruik van hulpmiddelen in een diep ontspannende yogavorm is ontstaan uit bovengenoemde Iyengar-methode, maar heeft zich verder ontwikkeld tot een zelfstandige methode namelijk Restorative Yoga. Judith Lasater (een leerling van Iyengar) is de belangrijkste grondlegger hiervan.
Restorative Yoga wordt ook wel 'Rest & Digest' genoemd, wat aangeeft dat we zo min mogelijk stimuli aanspreken. Anders dan in Yin Yoga gaan we niet op zoek naar strekking (stress), maar juist naar optimale ont-spanning. We ondersteunen ons lichaam daarom zo comfortabel mogelijk met bolsters, kussens en dekens, zodat het parasympatische zenuwstelsel het over kan nemen. De fight-flight-response (een reactie uit het sympatische zenuwstelsel dat bij de moderne mens constant aan blijkt te staan) kan hierdoor gebalanceerd worden.
- Balanceert de effecten van chronische stress (waaraan de meesten van ons lijden)
- Verlaagt de bloeddruk
- Verbetert de (spijs) vertering
- Verbetert het slapen
- Helpt bij vermoeidheid
- Helpt bij (chronische) spierspanning
In deze tijd van chronische stress, druk druk druk, efficiency, korte concentratietijd en alles zo snel mogelijk, is het niet verbazingwekkend dat er behoefte is aan het tegenovergestelde. Vandaar dat zowel Yin Yoga als Restorative Yoga zo populair zijn geworden.
THERAPEUTISCHE YOGA
Het woord Therapie komt van Therapeia (een oud-Grieks): "Het geven van zorg en aandacht aan een ander door te pogen naast of met die ander te staan zoals hij of zij in de wereld is en zijn leven leeft."
In vroeger tijden was er in ieder dorp, of in ieder geval in de regio, iemand die diepere kennis had van het leven dan de gemiddelde mens.
Doordat hij of zij de oude geschriften kende, de medicinale werking van planten, een zielenluisteraar was, van aanraking wist en de aangeboren gave had tot inzicht. We zijn dat in onze moderne wereld bijna helemaal kwijtgeraakt of zijn het op z'n minst gaan wantrouwen.
Gelukkig is er een steeds grotere groep mensen die deze kennis weer tot zich wil nemen en dus vullen de yogadocenten- en ayurveda-opleidingen zich inmiddels snel. Ayurveda (de oudste wetenschap over het leven zelf).
Een ayurveda arts schrijft bijvoorbeeld massage, yogahoudingen, pranayama-oefeningen, meditatie-technieken, yoga nidra of ander een ander voedselpatroon voor om weer in balans te komen. Dat alles valt onder de term Yogatherapie.
Yogatherapie is er dus niet alleen voor ernstige medische aandoeningen, maar zeker ook voor de alledaagse klachten waar we allemaal mee te maken hebben. Hulpmiddelen zoals hierboven benoemd worden vaak gebruikt in therapeutische yoga.
ALIGNMENT & VEILIGHEID
Veel yogadocenten worden opgeleid met een idee: 'zo hoort het'.
Inmiddels heb ik veel docenten van verschillende opleidingen en vanuit verschillende invalshoeken horen zeggen dat zij weten wat echte yoga is en hoe het moet ...
Tja, hoe heurt het eigenlijk. Misschien is het juist het yogapad om dat te ontdekken.
Als je begint met het geven van yogalessen komt er heel veel op je af en is het fijn om houvast te hebben. Bovendien kun je nog niet uit ervaring weerleggen dat datgene wat je geleerd hebt wellicht helemaal niet opgaat voor iedereen. Met de jaren raak je ervaren en kun je reageren op wat je ziet, hoort en ervaart. Je bent dan in staat het script (dus de regeltjes waaraan je je vasthield) los te laten.
Veel (aspirant) yogadocenten hoor ik het argument gebruiken dat alignment veiliger zou zijn.
Ik kan je verzekeren dat iemand die 1 a 2 uur per week een gemiddeld niveau yogales volgt, daarvan geen blessures zal oplopen.
De ziektes, blessures, kwetsures en pijnen waaraan het merendeel van de mensheid lijdt loopt men over het algemeen op in het weekend tijdens het sporten of het klussen, achter de computer, door te weinig beweging en vooral door stress!
Ik heb als jong meisje mijn rechterknie verprutst toen ik intensief ( 4 a 5 keer per week) balletlessen aan de dansacademie volgde. Als er iets aligned is dan is het klassiek ballet en er werd destijds niet gelet op het bewegingsapparaat van ieder individu.
Als je wilt dat iedereen in je les de handen en voeten op dezelfde manier neerzet, dan ga je voorbij aan het prachtige feit dat ieder mens uniek geschapen is en de houding dus op zijn of haar unieke wijze zal uitvoeren. Paul Grilley legde dat in 2008 al zo uit.
De meest veilige manier om yoga te onderwijzen is om de leerling niet te onderschatten en hem of haar zelf te laten ervaren.
Je hoort mij daarom ook geregeld vragen: "Hoe voelt het voor je?" "Waar voel je het?""Wat voel je?".
In onze cultuur hebben we niet geleerd te voelen. Ik stimuleer mijn deelnemers om te ervaren wat er allemaal in je omgaat (lichaam en geest) en erop te vertrouwen dat de signalen die gegeven worden, vaak kloppen.
Vanuit daar kun je samen verder werken en meer (lichaams) bewustzijn creëren.
En bij twijfel: Raadpleeg uw arts!
1* Naar de oorsprong en echtheid van de vele yogahoudingen is o.a onderzoek verricht in The Hatha Yoga Project en daaruit zijn opmerkelijke publicaties ontstaan die op veel yogateentjes hebben getrapt.
In het Kaivalyadhama Instituut in India wordt al sinds 1924 onderzoek gedaan naar de echtheid van yoga. Dat doet men door de bestudering van historische teksten, therapeutische waarden, ayurveda en moderne wetenschap samen te brengen.